Công Dụng Và Cách Dùng Cây Trinh Nữ Hoàng Cung

Cây trinh nữ hoàng cung là một loài thực vật có hoa có nguồn gốc từ Ấn Độ, sau đó được trồng ở nhiều nước thuộc khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Việt Nam, Malaysia, Trung Quốc…Cây trinh nữ hoàng cung được xem là một vị thuốc được dân gian sử dụng để chữa trị nhiều bệnh.

Mô tả dược liệu trinh nữ hoàng cung

Cây trinh nữ hoàng cung có tên khoa học là Crinum Latifolium L. Cây thuộc họ Amaryllidaceae, nằm trong nhóm thực vật có hoa. Trinh nữ hoàng cung được biết với tên gọi khác là náng lá rộng, cây vạn châu lan hay cây thập bát học sĩ,…

Trinh nữ hoàng cung sinh trưởng tại vùng nhiệt đới, có nguồn gốc từ  Ấn Độ. Với công dụng điều trị bệnh cao, cây trinh nữ hoàng cung được trồng nhiều tại các quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Thái Lan, Malaysia, một số tỉnh Nam Trung Quốc.

Đặc điểm

Trinh nữ hoàng cung là một trong những cây thực vật có hoa thuộc họ Amaryllidaceae. Nó còn có một số tên gọi khác là náng lá rộng, tỏi lơi lá rộng, vạn châu lan, tỏi Thái Lan, tây nam văn châu lan…

Theo các tài liệu ghi chép lại, loại cây này có nguồn gốc từ đất nước Ấn Độ. Sau đó, nó được trồng nhiều ở một số nước thuộc khu vực Đông Nam Á chẳng hạn như Lào, Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc. Và hiện nay, tại Việt Nam, cây trinh nữ hoàng cung cũng trở thành giống cây quen thuộc với vô vàn tác dụng trong điều trị bệnh liên quan đến phụ khoa.

Được biết, cây có thân như củ hành tây to, đường kính 10-15cm. Lá cây có màu xanh, mỏng dài khoảng 80-100cm, rộng 5-8cm, hai bên mép lá có hình lượn sóng. Trong khi đó, hoa của cây thực vật có hoa thuộc họ Amaryllidaceae này sẽ có màu trắng, mọc trên 1 cành hoa dài 30-60cm, mỗi cành sẽ có 6-18 hoa.

Cây trinh nữ hoàng cung có mấy loại?

Theo TS.DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm – Người đã được nhận giải thưởng nhà nước năm 2010 với công trình nghiên cứu về trinh nữ hoàng cung, cho biết nó có 7 loại trong họ náng nhìn gần giống nhau nhưng không phải cây nào cũng có tác dụng chữa bệnh. Vậy làm thế nào để nhận biết cây trinh nữ hoàng cung với cây náng trắng?

Dựa vào hình ảnh trên, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra một số đặc điểm phân biệt điển hình là:

• Thân cây: Nếu quan sát kỹ, với cây trinh nữ hoàng cung, mọi người sẽ nhận thấy phần thân cây nơi tiếp giáp với lá sẽ có màu tím trong khi đó những loại tráng nắng thì không như vậy
• Lá cây: Thông thường lá của cây tráng nắng sẽ có màu đậm hơn so với lá của trinh nữ hoàng cung.
• Hoa: Thông qua hình ảnh trên, có lẽ mọi người cũng dễ dàng nhận thấy hoa của loại thảo dược này to, đẫy đà và dày, có màu phớt hồng trên từng cánh hoa. Trong khi ấy, hoa các loại cây tráng nắng thường nở từng bông một, đối nhau và có khoảng cách thưa thớt.

Phân bố

Trinh nữ hoàng cung là dược liệu có nguồn gốc từ Ấn Độ. Hiện nay dược liệu được trồng ở nhiều nơi trên thế giới như Việt Nam, Thái Lan, Campuchia, Malaysia, Lào, Ấn Độ, miền nam Trung Quốc,…

Loại cây này ưa sống ở nơi có đầy đủ ánh sáng, ưa ẩm, có thể chịu bóng một phần. Cây đặc biệt thích hợp phát triển ở nơi có khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, nhiệt độ trung bình năm từ 22 – 27 độ C, có lượng mưa trên 1500mm/năm.

Tại nước ta, cây được phát hiện nhiều nhất ở các tỉnh Quảng Nam, Đà Nẵng trở vào trong. Hiện nay, nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng dược liệu ngày càng tăng thì nhiều địa phương ở phía Bắc đã bắt đầu nuôi trồng bằng cách giâm giống từ củ rễ của cây.

Thu hái – Sơ chế – Bảo Quản

Để sử dụng làm dược liệu, người dân thu hoạch thân hành và lá cây trinh nữ hoàng cung, vào bất cứ thời điểm nào trong năm.

Các bài thuốc dân gian có thể sử dụng cây tươi hoặc dược liệu khô để làm thuốc.

• Dùng tươi: Thu hoạch cây thuốc, ngâm rửa sạch sẽ để loại bỏ đất cát, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật có thể còn sót lại. Sau đó sử dụng để sắc thuốc, giã nát đắp thuốc,… tuỳ vào bài thuốc.
• Dùng khô: Sau khi thu hoạch dược liệu, đem rửa sạch sau đó thái nhỏ, đem phơi khô, sấy khô hoặc sao vàng trên bếp.

Dược liệu khô cần được bảo quản trong túi kín, để nơi khô ráo, thoáng mát và tránh nguồn nước, tránh ẩm mốc, sâu bọ.

Công dụng của trinh nữ hoàng cung với sức khỏe con người

Công dụng của dược liệu được cả Y học cổ truyền và khoa học hiện đại nghiên cứu và nhận định. Để có cái nhìn tổng quan hơn về cây thuốc, dưới đây chúng tôi sẽ phân tích tác dụng dựa trên góc nhìn của cả 2 trường phái.

Tác dụng trinh nữ hoàng cung theo Y học cổ truyền

Các tài liệu ghi chép lại rằng, vị thuốc trinh nữ hoàng cung được Ngự Y sử dụng từ thời Phong kiến dành riêng cho cung tần mỹ nữ.

Vị thuốc có vị đắng hơi chát, có tác dụng gây xung huyết ở da, hành huyết tán ứ, thanh nhiệt, đào thải độc tố, tiêu thũng, giảm đau, thông lạc hoạt huyết.

Các bài thuốc Đông Y dùng cây thuốc để chữa mụn nhọt, lở độc, lở trĩ, trị ung thũng sang độc, viêm tuyến sữa, đậu mùa, thuỷ đậu có mụn nước thành dải, chữa đòn ngã gãy xương, đau nhức, thấp khớp, chữa đau đầu, đau tai, áp xe có sưng mủ.

Trong dân gian, người dân dùng lá, thân hành giã nát, sao nóng xoa bóp ngoài để chữa đau nhức xương khớp, tê thấp, thấp khớp, áp xe và mụn nhọt.

Các tỉnh phía nam dùng để chữa bệnh đường tiết niệu. Dịch ép từ lá cây làm thuốc nhỏ tai,…

Nghiên cứu khoa học về công dụng của cây trinh nữ hoàng cung

Qua đó cho thấy, trong cây thuốc có chứa thành phần chính là alkaloid gồm nhóm không dị vòng (beladin, latisolin, latisodin,…) và nhóm dị vòng (ambelin, crinafolidin, crinafolin,…). Ngoài ra, còn chứa nhiều hoạt chất quý như glycoalkaloid, aglycon, 11 loại acid amin như phenyl amin, valin, leucin, arginin,… acid hữu cơ,…

Đặc biệt, trong thân rễ có chứa glucan A với 12 đơn vị glucose, glucan B với 100 gốc glucose. Khi thân hành nở hoa có hoạt chất pratorimin, pratosin, lycorin, ambelin, pratorinmin,… Dịch ép từ cánh hoa tìm thấy thêm 2 alcaloid mới có nhân pyrol phenanthridine.

Nhờ những thành phần hoạt chất tuyệt vời mà cây trinh nữ hoàng cung có rất nhiều công dụng quý giá cho sức khỏe con người.

• Ức chế sự phát triển khối u, kháng u ở phụ nữ, hỗ trợ chữa u xơ tử cung, u nang buồng trứng, ung thư vú. Hoạt chất Crinafolidine, Crinafoline, Paratorimin ức chế phân bào tế bào ung thư, Lycorine, hippadine, pseudo lycorine có tác dụng ngăn cản tổng hợp protein, ngăn ngừa khối u phát triển. Hoạt chất lycorin cản trở sự phát triển và tồn tại của tế bào u, ngăn chặn u di căn.
• Hỗ trợ điều trị u xơ tuyến tiền liệt nam giới: Hoạt chất sinh học Crinafolidine, Paratorimin, Crinafoline ức chế tế bào ung thư, chữa phì đại lành tính tuyến tiền liệt, nhạy nhất là tế bào BHP-1.
• Ngoài ra, những thành phần này cũng có tác dụng với khối u ở cổ, bướu cổ, viêm loét dạ dày tá tràng,…
• Tăng cường khả năng miễn dịch cho cơ thể: Thân và lá có hiệu quả kích thích sự phát triển tế bào miễn dịch, tăng sinh tế bào Lympho T, phục hồi tái tạo tế bào bạch cầu ưa axit, bạch cầu hạt trung tính.
• Chống lại các gốc oxy hóa nhưng vẫn thấp hơn các loại atiso, câu kỷ tử,…
• Chống viêm, kháng sinh: Hoạt chất Lycorin, flavonoid, alkaloids ức chế hoạt động của virus, vi khuẩn đặc biệt virus bại liệt. Đồng thời chất crinamindine có hiệu quả kháng viêm, dùng để hỗ trợ chữa viêm khớp, mụn nhọt, nhiễm trùng,…
• Bảo vệ các tế bào thần kinh với mức độ nhất định.

Một số bài thuốc từ cây trinh nữ hoàng

Chuyên trang sẽ giới thiệu cho bạn một số cách sử dụng cây trinh nữ hoàng cung làm thuốc hiện nay:

Trinh nữ hoàng cung chữa viêm lộ tuyến

Chuẩn bị:

• Lá cây trinh nữ hoàng cung đã được phơi khô, sao vàng: 3-5g
• Tam thất sống: 20-30g

Cách làm:

• Tam thất rửa sạch, thái lát mỏng
• Lá cây trinh nữ được sắc cùng với nước
• Mỗi ngày uống loại nước này và ăn kèm với tam thất sống
• Dùng liên tục như vậy trong vòng 1 tuần
• Đến tuần tiếp theo, người bệnh chỉ ăn tam thất sống mỗi ngày
• Đến 7 ngày tiếp theo, hãy uống lại nước sắc thảo dược kia. 7 ngày sau đó, hãy quay trở lại việc làm giống như ở tuần thứ 2.

Trinh nữ hoàng cung trị đa nang buồng trứng

Cách dùng trinh nữ hoàng cung trị đang nang buồng trứng vô cùng đơn giản. Người bệnh hãy thực hiện theo 2 cách dưới đây:

Cách 1:

• Lấy lá cây trinh nữ hoàng cung, rửa sạch
• Cắt thành từng đoạn nhỏ
• Đem sắc với nước lọc
• Uống hàng ngày

Cách 2:

• Lá của thảo dược này sau khi được rửa sạch, cắt nhỏ hãy mang đi sao vàng
• Mỗi ngày sắc khoảng 20g thảo dược với nước lọc
• Uống hàng ngày

Bài thuốc chữa u xơ tuyến tiền liệt

• Bài thuốc 1: Sắc 20g lá trinh nữ hoàng cung thành một thang để uống mỗi ngày
• Bài thuốc 2: Sắc uống 20g lá vạn châu lan cộng với 12g hạt mã đề và 6g cam thảo dây, chia làm 2-3 lần uống trong ngày
• Bài thuốc 3: Kết hợp 20g lá của loại thảo dược này cùng với 20g huyết giác, 12g rễ cỏ xước, 10g dây ruột gà, 6g cam thảo dược để được một thang thuốc uống

Chữa u xơ tử cung

• Sắc lấy nước uống từ 20g lá cây trinh nữ cùng với một ấm nước đầy, chia 2-3 lần uống mỗi ngày
• Chuẩn bị 20g lá thảo dược, 20g hạ khô thảo, 12g rễ cỏ xước, 8g hoàng cầm, 6g cam thảo dây để sắc thành một thang thuốc uống
• Cho tất cả 20g lá trinh nữ hoàng cung, 20g huyết giác, 12g ích mẫu, 20g ngải cứu tươi, 20g lá sen tươi, 6g cam thảo dây vào nồi và sắc lên
• 20g lá thảo dược, 12g lá trắc bách sao đen, 6g cam thảo dây sẽ tổng hòa lại thành một thang thuốc giúp điều trị bệnh

Chữa ho, viêm phế quản

• Thành phần: 20g lá trinh nữ hoàng cung, 20g tang bạch bì, 10g xạ can, 6g cam thảo dây.
• Cách làm: Tất cả các nguyên liệu cần phải rửa sạch, sau đó cho vào nổi sắc cùng với nước sạch. Thuốc sắc được chia làm 2-3 lần uống trong ngày. Làm tương tự như vậy ở những ngày sau cho đến khi khỏi bệnh.

Bên cạnh đó, mọi người có thể áp dụng theo một cách khác là chuẩn bị 20g lá trinh nữ hoàng cung, 12g lá bồng bồng, 12g lá táo chua, 6g cam thảo dây. Tất cả sắc lên thành thuốc rồi chia 2-3 lần uống mỗi ngày.

Bài thuốc chữa đau khớp, chấn thương tụ máu

Người bệnh có thể áp dụng 3 bài thuốc dưới đây:

• Lấy một lượng nhỏ lá của loại cây thảo dược này, rửa sạch, cắt nhỏ rồi cho lên chảo xào nóng. Để nguội bớt rồi mọi người hãy dùng nó đắp vào chỗ bị đau
• Chuẩn bị 20g củ của cây trinh nữ, 20g dây đau xương, 20g huyết giác, 20g lá cối xay, 6g cam thảo dây. Tất cả nguyên liệu cho vào nồi sắc uống mỗi ngày một thang
• Nướng củ của cây cho nóng, đập dập rồi đắp vào khu vực xương khớp bị tổn thương

Chữa viêm loét dạ dày

• Cách 1: Rửa sạch, cắt khúc ngắn khoảng 3 chiếc lá dược liệu. Cho vào nồi sắc cùng với 2 bát nước cho đến khi nước trong nồi cạn còn lại nửa bát. Mọi người hãy chia đều bát thuốc thành 3 phần uống bằng nhau. Uống sau 3 bữa ăn chính trong ngày để có tác dụng tốt nhất.
• Cách 2: Lấy khoảng 200g lá đã được sao khô, sắc uống tương tự như cách trên. Một liệu trình điều trị bệnh như vậy có thể kéo dài 20-25 ngày. Sau khi kết thúc 25 ngày, mọi người hãy ngừng khoảng 10 ngày rồi lại tiếp tục uống liệu trình mới

Điều trị dị ứng da, nổi mẩn ngứa

Bệnh dị ứng trên da, nổi mẩn ngứa hoàn toàn có thể được điều trị nếu mọi người biết cách sử dụng cây trinh nữ hoàng cung.

• Chuẩn bị: 20g lá của loại thảo dược này, 20g ngân hoa thán, 12g ké đầu ngựa và 6g cườm thảo đỏ
• Cách làm: Sau khi làm sạch tất cả các nguyên liệu trên, hãy cho chúng vào nồi để sắc thành một thang thuốc rồi chia làm 3 lần uống. Mọi người hãy uống thuốc trước mỗi bữa ăn sáng, trưa và chiều tối một thời gian sẽ nhận thấy bệnh có chuyển biến tốt.